Ideały i rzeczywistość w rosyjskiej literaturze

Książę Piotr Aleksiejewicz Kropotkin był nie tylko wybitnym rewolucjonistą, ideologiem i teoretykiem anarchokomunizmu, ale także słynnym naukowcem, badaczem, który napisał wiele poważnych prac naukowych z dziedziny geografii, geologii, literatury. Zajmował się działalnością oświatową i starał się przybliżyć zachodniemu obywatelowi bogactwo... rosyjskiej kultury. Jego kurs wykładów z historii rosyjskiej literatury, wygłoszony w USA na początku XX wieku, stał się popularny. Zapisane w języku angielskim i swobodnie zredagowane przez autora, wykłady następnie zostały przetłumaczone na rosyjski i po raz pierwszy wydane w Rosji w 1907 roku. Od tego czasu były wielokrotnie wznawiane, a szereg ocen i koncepcji Kropotkina stał się podstawą sowieckiego literaturoznawstwa; księciu zawdzięczamy także niektóre dobrze znane z sowieckich podręczników literatury ustalone wyrażenia i definicje. Główną cechą tego kursu można nazwać jego skrajną polityczną zaangażowanie. Idea jest głównym miernikiem wszystkiego i wpływa na każdą ocenę, autor i dzieło są ważyć na wagach użyteczności lub szkody dla sprawy „rewolucyjnej walki i budowy lepszego świata”. Pomimo tych cech, kurs wykładów jest monumentalną próbą usystematyzowania całej historii rosyjskiej kultury i oferuje spójną koncepcję i schemat do jej badania. Przy wszystkich uwarunkowaniach poglądy Kropotkina są interesujące i w wielu względach oryginalne, oceny są osobliwe i często dokładne, a teoretyczne założenia mają nie tylko wartość ideologiczną, ale i naukową.