Malachitowa szkatułka

W zbiorze «Malachitowa szkatułka» zaprezentowane są słynne baśnie rosyjskiego pisarza Pawła Pietrowicza Bażowa (1879–1950). Poruszające historie o Gospodyni Miedzianej Góry, dziewczynie-Azowce i Wielkim Wężu zaznajamiają czytelnika z legendami Uralu, opowiadają o życiu i przesądach robotników fabrycznych oraz odkrywają tajemnice, które... skrywają wnętrza uralskiej ziemi. Piękno tych baśni, jaskrawe obrazy groźnych właścicieli podziemnych bogactw i stróżów cennych minerałów uchwycił w swoich wyrazistych ilustracjach rosyjski malarz i grafik Wasilij Stiepanowicz Bajuskin (1898–1952).

Przyszły rosyjski pisarz, redaktor, dziennikarz i działacz społeczny Paweł Pietrowicz Bażow (1879–1950) urodził się w osadzie Sýserzskiy ząd niedaleko Jekaterynburga. Ojciec Pawła pracował w warsztacie spawalniczym, a matka zajmowała się pleceniem koronek na zamówienie. Paweł, jako jeden z najlepszych uczniów, ukończył lokalną szkołę ziemską, a następnie — seminarium duchowne w Jekaterynburgu i Permie. Jednak odmówił przyjęcia święceń i został nauczycielem języka rosyjskiego. Później Paweł Pietrowicz ożenił się i przeniósł do miasta Kamyszłow. Tam w 1917 roku został wybrany do Rady deputowanych chłopskich, robotniczych i żołnierskich. W tym samym okresie Bażow pod pseudonimem Dereniewski zaczął publikować swoje artykuły w gazetach. W czasie wojny domowej brał udział w walkach na Uralu, a po ustanowieniu władzy sowieckiej kierował działem oświaty ludowej. Od 1923 roku Bażow pracował w redakcji gazety jekaterynburskiej: zajmował się listami czytelników, przygotowywał teksty do publikacji i pisał własne szkice. Szczególnie interesował się folklorem swojego kraju: Bażow współpracował z Kamyszłowskim Muzeum Ziemi. Zbierając materiały do przyszłych dzieł, notował usłyszane pieśni, czastuszki, zaklęcia i lokalne podania. Bażow dużo pisał o historii wojennej Uralu i o życiu fabryk uralskich. W 1936 roku opublikowano jego pierwsze uralskie baśnie, a trzy lata później ukazał się zbiór «Malachitowa szkatułka». Początkowo zbiór składał się zaledwie z czternastu baśni, jednak później dodawano nowe. Te baśnie stanowiły samodzielne dzieła literackie, oparte na uralskim folklorze. Odradzały się w nich życie i wierzenia górników i rzemieślników Uralu, a także pojawiały się jaskrawe obrazy niewidzianych, majestatycznych, a czasem i złowrogich istot. Zbiór zyskał sympatię czytelników i przyniósł autorowi szeroką sławę. W 1943 roku za «Malachitową szkatułkę» Bażow otrzymał Nagrodę Stalina; baśnie wielokrotnie wznawiano i tłumaczono na języki obce.

Baśnie Bażowa wielokrotnie ilustrowali utalentowani artyści. W tym wydaniu opowieści o podziemnych skarbach i ich tajemniczych właścicielach udekorowane są pracami rosyjskiego ilustratora książkowego Wasilija Stiepanowicza Bajuskina (1898–1952). Wasilij urodził się w wiosce Sin'kowo guberni moskiewskiej. Ukończył szkołę artystyczną przy drukarni I.D. Sytiń, a następnie — Wyższe Artystyczno-Techniczne Warsztaty (WCHUTEMAS). Bajuskin tworzył ilustracje dla wielu wydawnictw książkowych, pracował nad plakatami, pisał portrety i pejzaże. Oryginały jego prac, których reprodukcje i dziś zdobią książki znanych pisarzy, można znaleźć w różnych zbiorach muzealnych.