Miasta

Niemiecko-żydowski filozof Walter Benjamin, pionier kulturowych badań nad pamięcią i filozofią miejsca, jako jeden z pierwszych zasugerował, że życie w mieście wzmacnia poczucie izolacji i atomizacji. W różnych latach napisał Denkbilder („obrazy myśli”), krótkie teksty, które uwieczniły urbanistyczne krajobrazy, w... których miasto pojawia się jako łamigłówka lub mityczny labirynt: impresjonistyczne esej o Neapolu (1925), portret stolicy ZSRR (1926–1927), notatka „Haszysz w Marsylii” (1932). Ale centralne miejsce w konstelacji miast Benjamina zajmuje Berlin, w którym dorastał i który na krótko uchronił go przed żydowskimi pogromami w Paryżu.

Napisane w latach wzrostu nazizmu (1932–1938) arcydzieło topograficznej hermeneutyki „Berlińskie dzieciństwo”, według Adorno, stało się dla autora „allegorią zmierzchu własnego życia” – opisuje miasto, na które kładą się cienie Trzeciej Rzeszy. To badanie przestrzennego modelu pamięci oraz dialektyki nieodwracalnej utraty i ocalenia przeszłości, przeniknięte aluzjami do greckich mitów, Dantego, Szekspira i Prousta, stało się berlińskim „poszukiwaniem utraconej przyszłości”. W eseju „Paryż, stolica XIX wieku” (1938) filozof odsłania genealogię kapitalistycznego mitu, fetyszyzującego konsumpcję. Centralnymi obrazami swojej krytyki współczesności Benjamin czyni flâneur, fantasmagoryczną przestrzeń domu towarowego i falanster, w którym „moralność staje się zbędna”.