Pionowy lampion

„Pionowy lampion” – wczesne i jedno z najlepszych dzieł San'yuteja Entyo (1839–1900). Imię „San'yutei” (prawdziwe imię autora – Idzubuti Jirokichi) oznaczało przynależność do określonej szkoły „rakugo” – opowiadaczy, którzy gromadzili publiczność w małych teatrzykach lub na ulicy i za pomocą... minimalnych rekwizytów, a nawet bez nich, tworzyli dzieła na pograniczu literatury i teatru. San'yutei Entyo był wybitnym rakugoką, który sam również pisał swoje historie. Akcja „Pionowego lampionu” toczy się w XVIII wieku, ale korzeniami sięga do starożytnej legendy o duchu kobiety wędrującej z latarnią przypominającą kwiat piwonii, w poszukiwaniu niewiernego ukochanego. Jednak San'yutei Entyo przekształca powszechnie znany horror w przerażającą swoją prawdziwością opowieść o władzy złota nad człowiekiem. Główny bohater opowieści Koshkë – wzorowy przykład samurajskiej wierności obowiązkowi i panu – nieświadomie staje się „krwawym” narzędziem swojego ukochanego pana. Tak samo niepodważalne, jak i specyficzne dogmaty etyki samurajskiej w bezpośrednim zastosowaniu do rzeczywistości nabierają charakteru niemal bardziej fantasmagorycznego niż wybryki duchów i wampirów.