Opowiadania kołymskie

„Opowiadania kołymskie”, nad którymi Szalamow zaczął pracować zaraz po powrocie z gułagu i pracował prawie dwadzieścia lat, od 1954 do 1973 roku, to wstrząsające artystyczno-dokumentalne świadectwo jednej z najstraszniejszych tragedii XX wieku. Wszystkie nowele kołymskiej epopei – jest ich około... 140 – pisarz podzielił na sześć cykli-zbiorów, z których pierwszy, składający się z 33 nowel, nazwał po prostu – „Opowiadania kołymskie”. W wydawnictwie „Sowiecki pisarz”, do którego w 1962 roku Szalamow zaproponował ten zbiór, został odrzucony z sformułowaniem: „Bohaterowie Pańskich opowiadań są pozbawieni wszystkiego co ludzkie, a stanowisko autora jest antyhumanistyczne”. W rezultacie „Opowiadania kołymskie” w naszym kraju zostały wydane przez I.P. Sirotyńską (według rękopisów archiwum pisarza) dopiero pod koniec lat 80! W „Planecie Kołyma”, przedstawionej przez Szalamowa, świat ten przed „Piekłem” Dantego wydaje się niewinnym żartem. Nie ma stamtąd wyjścia. Wydaje się, że tam nie ma również nadziei. Ale sam Szalamow – pierwszy pisarz-egzystencjalista w literaturze rosyjskiej – podkreślał, że w obozie istnieje możliwość „oparcia się na innych siłach, niż nadzieja”. Współczesny czytelnik, zaznajomiony z wieloma dziełami „literatury obozowej” i wolny od polityzowanych frazesów, może odpowiednio docenić głęboką artystyczną specyfikę opowiadań Szalamowa.