Europejskie wychowanie

Już czwarty rok Polska znajduje się pod niemiecką okupacją. Doktor Twardowski, lekarz z Wilna, który już stracił w wojnie dwóch starszych synów, prowadzi młodszego, 14-letniego Janeka, do lasu, gdzie wcześniej wykopał dla niego ziemiankę. Ojciec obiecuje odwiedzać Janeka co kilka... dni. Mija ponad tydzień, ojciec się nie pojawia, a Janek rozumie: stało się coś strasznego. Na radę ojca wyrusza na wędrówkę po lesie, mając nadzieję na spotkanie z partyzantami, i rzeczywiście spotyka grupę „zielonych”, jak nazywają ich miejscowi. W oddziale poznaje zwiadowczynię Zosię, która, mimo młodego wieku, zdążyła przeżyć wiele tragedii. Partyzanci walczą nie tylko z okupantami, ale także z głodem i zimnem, a wieczorami słuchają, jak wczorajszy student Adam Dobrański czyta im fragmenty swojej rękopis, zatytułowanej „Europejskie wychowanie”, w której rozważa o przyszłości wolnej Europy.